Myndir.

Myndasyrpa dagsins byrjar á mynd af þremur herramönnum sem eru að skála í kaffi og er söguleg fyrir það að baunirnar í kaffið voru ræktaðar á Reykjum í Hveragerði.

 Á þeirri næstu eru herramennirnir orðnir fjórir og kona að auki. Telið frá vinstir er einn fyrrverandi, næsti fráfarandi, þriðji núverandi, fjórða núverandi, fimmti fyrrverandi og sjötti núverandi.

Ljúkum þessu svo á mynd sem er fögur og fallega uppsett, grípur augað og gleður og þá förum við kát inn í daginn.

                                                                                                

Falleinkunn á firru

 

Myndin er af blaðsiðu 41 í Bændablaðinu (25. mars 2021)

Það er líklegast ekki ofsagt að verkefni sem ýtt var úr vör að tilstuðlan sauðfjárbænda hafi skilað slæmri útkomu, samkvæmt því sem lesa má í Bændablaðinu í grein sem er skrifuð af tveimur dýralæknum, þeim Halldóri Runólfssyni og Katrínu Andrésdóttur.

Læknarnir tveir byrja grein sína á að segja frá því að í Bændablaðinu sem kom út þann 11. mars sl. hafi verið fjallað um skýrslu Hólmfríðar Sveinsdóttur um  ,,tilraunaverkefni um heimaslátrun haustið 2020.“

,,Markmið verkefnisins var að leita leiða til þess að auðvelda bændum að slátra sauðfé heima til markaðssetningar [og að gera það] þannig að uppfyllt væru skilyrði regluverks um matvælaöryggi og gætt væri að dýravelferð og dýraheilbrigði. Lagt var upp með að afurðir af gripum sem slátrað væri í tilraunaverkefninu færu ekki á markað.“

Dýralæknarnir telja nauðsynlegt að kafa betur ofan í ,,verkefnið“ sem alls 25 bæir munu hafa tekið þátt í, eða eins og þar segir: ,,Undirrituð telja nauðsynlegt að rýna nánar í skýrsluna og skoða hvernig tekist hefði að uppfylla sett skilyrði.“

Til að gera langa sögu stutta, er niðurstaða dýralæknanna sú, að þekkingu bænda, aðbúnaður og vinnubrögðum hafi verið áfátt og því til viðbótar höfðu bændurnir ekki haft fyrir því að kynna sér reglugerð (nr. 856/2016) af óskýrðum ástæðum.

Þá kemur fram að skortur var á ,,lágmarks hreinlætisaðstöðu í nokkrum tilfellum“ og að hætta hafi verið á jarðvegsmengun (listeríu).

Síðan segir:

,, Aðrar sjúkdómsvaldandi örverur eins og E. coli (STEC), Salmonella og Clostridium geta borist með kjötafurðum í fólk. Því miður bendir allt til að E. coli (STEC) bakterían sé hluti af örveruflóru íslenskra nautgripa og sauðfjár og því full ástæða til að vanda vinnubrögð í slátrun og kjötvinnslu.“

Til stóð að eftirlit dýralækna færi m.a. fram með rafrænum hætti(!) og það tókst ekki svo fullnægjandi væri. Þá var ekki hægt að meta hreinlæti við meðferð afurðanna ,,þar sem myndskeið og myndir hafi ekki verið af þeim gæðum að hægt væri að meta t.d. hár á skrokkum“.

Réttast er að áhugasamir lesi grein dýralæknanna sem er í Bændablaðinu sem út kom þann 25. mars 2021 og er á blaðsíðu 43.

Sauðfjárbændur, sumir hverjir, hafa reynt að telja sjálfum sér og öðrum trú um að það geti orðið bót að því fyrir afkomu greinarinnar að lömbunum yrði slátrað heima á bæjunum og vinnsla og sala fari fram þaðan.  

Eins og fram kemur í grein dýralæknanna þarf ýmislegt til að það geti gengið upp. Það er ekkert sem bannar að bændur komi sér upp sláturhúsum og vinnslu og dæmi eru um að það hafi verið gert og greinarhöfundar nefna tvö þekkt dæmi þar um.

Heimaslátrun sú sem tíðkast hefur um langt skeið og fram hefur farið við vafasamar aðstæður - svo ekki sér djúpt tekið í árinni - er hins vegar ekki það sem getur leyst af hólmi sláturhúsin sem notast hefur verið við fram til þessa.

Fúsk og svartamarkaðsbrask leysir engan vanda né býr til lausnir á offramleiðslu þeirri sem nú er. Finnst ekki með lógum kinda að hausti heima á bæjum, í vélaskemmum, úti á hlaði, í fjárhúsum, né á hlöðum úti og síðan sölu kjötsins fram hjá heilbrigðiseftirliti og skattyfirvöldum.

Lausnin er til og það þarf að nota hana. Laga framleiðsluna að raunverulegum markaði fyrir afurðina og breyta kerfi sem er þannig að sauðfjárbændur eru sem verktakar á vegum ríkisins í framleiðslu á kjöti sem ekki er markaður fyrir.

Horfast í augu við að  draumar um að íslenskt kindakjöt verði eftirsótt af erlendum þjóðum, standast ekki skoðun, eru á skjön við veruleikann og má rekja til ástands í heimsmálum sem við vonum að aldrei komi aftur.

Grein dýralæknanna er falleinkunn á firru sem aldrei gat gengið upp. Hvað hún kostaði skattborgarana vitum við ekki, en það hefur vafalaust verið sem lítill dropi í það peningafen sem búið hefur verið til utan um þessa búgrein. 

Búnaðarþing og bændafélög

 Í gær skrifaði ég um Bændasamtök Íslands og enn er meiri mjólk í kúnni, því framkvæmdastjóri samtakanna ritar grein sem birtist í Morgunblaðinu í dag (25.3.2021).

,,Áfram veginn bændur" er yfirskriftin og við tökum undir það: áfram skal halda, því engu miðar í kyrrstöðu.

Bændasamtökin héldu fyrir fáum dögum svokallað Búnaðarþing þar sem komnir voru saman ýmsir ,,fulltrúar" víða að af landinu, fulltrúar búgreinafélaga, búnaðarsambanda(!), búgreina(?), anga ýmiskonar svo sem VOR samtaka um lífræna ræktun, SUB samtaka ungra bænda og ferðaþjónustubænda - bænda sem stunda ferðaþjónustu með búskapnum o.s.frv.

Svo sem sjá má eru raunverulegir fulltrúar bænda í búrekstir minnihluti þeirra sem þingið sátu sé horft á þessa upptalningu. Í útdrætti greinar Vigdísar Häsler framkvæmdastjóra segir að Búnanaðarþing Bændasamtakanna hafi samþykkt nýtt félagskerfi bænda og að að hafi verið gert með öllum greiddum atkvæðum. 

Halda á aukaþing 10. júní næstkomandi til að samþykkja nýjar samþykktir og þingsköp og allt gengur þetta vel og smurt, því engin mótatkvæði komu fram.

Fram kemur í greininni að rekstur félagskerfis bænda sé þungur, búgreinafélögin séu 12 sem innheimti félagsgjöld af sínum félagsmönnum o.s.frv. og sum séu með launaða starfsmenn og auk þess séu bændur í sumum tilfellum að greiða gjöld til Bændasamtakanna þar að auki.

Þessu til viðbótar, koma síðan svokölluð búnaðarsambönd sem séu með hvorki meira né minna en 4500 félagsmenn og til samanburðar nefnir Vigdís að í Bændasamtökunum séu 2880 félagar. Þá kemur einnig fram að búnaðarsamböndin séu fyrirbæri sem haldi uppi þjónustu (við bændur væntanlega) og þar á meðal kúasæðingar!

Hvert erindi slíkra þjónustuaðila er að Bændasamtökum Íslands er ekki gott að átta sig á.  Sama má segja um undirsamtök bænda svo sem unga bændur, sem líklega hætta að vera ungir þegar þeir eru orðnir gamlir, hvenær sem það nú gerist. Ferðaþjónustubændur sem ættu að vera með ferðaþjónustuaðild sína í samtökum um ferðaþjónustu og fleira mætti telja.

Undirrituðum er kunnugt um bændur sem með búrekstri sínum eru í ýmsu öðru sem langt mál yrði upp að telja. 

Verður það kannski framtíðin að innan Bændasamtakanna og með fulltrúa á aðalfundi verði skólaakstursbændur, trésmíðabændur, tjaldstæðabændur, leiðsögubændur, vörubílabændur, járnsmíðabændur o.s.frv.

Nenni menn að hugsa um þessi mál verður flestum ljóst að félagskerfi Bændasamtakanna er ein allsherjar della frá upphafi til enda og er þá vægt til orða tekið!

Það er því sem þarf að breyta en ekki að renna búgreinafélögunum inní samtökin með það að markmiði að þau verði óvirk og að engu hafandi. Þau félög hafa verið, sum hver að minnsta kosti, að sinna málum sem Bændasamtökin hafa ekki sinnt og jafnvel ekki viljað sinna.

 

Ráðuneytisbeiðni, sameiningar og trúverðugleiki

 

Landbúnaðarráðherra fékk blómvönd frá Bændasamtökunum við setningu Búnaðarþings.

Bændasamtökin vilja ekki vera sem aðrir atvinnuvegir undir Atvinnuvega og nýsköpunarráðuneyti. Eins og sjá má í fyrirsögn þessarar fréttar hugsa forystumenn Bændasamtaka Íslands hærra og vilja meira, því ekki ætlum við þeim að þeir telji landbúnað ekki vera atvinnuveg. Vissulega er landbúnaðurinn sérstakur og fjölbreyttur, en að hann teljist ekki vera atvinnuvegur og að forystumenn Bændasamtakanna líti svo á að landbúnaður eigi ekki samleið með öðrum atvinnuvegum í ráðuneyti atvinnuvega er dálítið sérstakt.

Eins og fyrr sagði er landbúnaðurinn sérstakur. Hann er að hluta ríkisrekinn í þeim skilningi að t.d. sauðfjárræktin er í gegnum búvörusamninga o.fl. á framfæri ríkissjóðs og hún væri ekki til í núverandi mynd ef það væri ekki svo. Ýmsar aðrar búgreinar spjara sig þokkalega án stuðnings eða sérstakra samninga við ríkið og það eru ekki nema búgreinin fyrrnefnda, nautgripa og garðyrkja sem í einhverjum mæli njóta stuðnings frá ríkinu. Þó allt sé það hverfandi í samanburði við þá fyrstnefndu.

Svo sem sjá má af þessu skjáskoti af frétt af svokölluðu Búnaðarþingi Bændasamtakanna er ætlunin að ,,sameina" samtökin. 

Það sem er heilt þarf ekki að setja saman. Þegar menn lýsa því yfir að til standi að sameina eitthvað, þá liggur í orðunum að það hafi ekki verið sameinað fyrir; hafi jafnvel verið sundrað og þannig hefur það verið að Bændasamtökin hafa verið sundruð en ekki sameinuð. Eðlilegt er að spurt sé: Hvers vegna voru þau sundruð og úr því að það liggur fyrir að svo hafi verið: Hvað olli sundrungunni?

Sundrung Bændasamtakanna á sér áratuga langa sögu og má rekja til þess að þar á bæ hefur það verið svo að litið hefur verið á nokkrar búgreinar sem óæðri, að þær séu ,,óhreinu börnin hennar Evu", þ.e.a.s. óhreinu börnin í landbúnaðinum og jafnvel sem ótugtir væru. Búgreinar sem tugta þyrfti til og kenna góða og gilda og gamla landbúnaðarsiði og þjarma að þeim. Tugta þær til. 

Velja jafnvel úr þá sem virtust vera tilbúnir til að leggjast undir ullarlagða Bændasamtakanna og láta þau síðan skamta sér úr þar til bærum bændasamtakahnefa. 

Nú skal látið sem svona hafi þetta aldrei verið og öll dýrin í skóginum eiga að vera ,,vinir", en er það svo þegar betur er að gáð?

 

Sitthvað bendir til að gamlir siðir séu enn í fullu gildi og í hávegum hafðir. Sé myndin hér fyrir ofan skoðuð sést að einn af smærri öngum landbúnaðarins á undir högg að sækja og þar eru hafðar áhyggjur af því hvað verði um lítið félag í nýju félagskerfi? Verður að því hlúð, eða verður það sett hjá og út í kuldann?

 Vísbendingar eru um að svo verði: 

Geitfjárbændur sóttu um styrk til Matvælasjóðs varðandi afurðir sínar og fengu höfnun, sem rökstudd var með því að geitur færu illa með land. 

Á sama tíma fengu sauðfjárbændur góðar viðtökur í sama sjóði og þá voru ekki uppi áhyggjur af illri meðferð lands og það þrátt fyrir að rannsóknir vísindamanna sýni að gróðureyðing hálendisins má rekja til óhóflegrar beitar þess fénaðar á viðkvæman gróður þess.

Viðtal við Oddnýju Steinunn

  Samkvæmt því sem sjá má hér til hliðar er á margt að líta og ekki allt sem skyldi varðandi úthlutanir úr Matvælasjóði. Oddný Anna Björnsdóttir fulltrúi smáframleiðenda er tekin tali í Bændablaðinu og við sjáum að margt bendir til þess, að stórfyrirtæki í sjávarútvegi hafi fengið mest og að nautgripabændur séu úti í kuldanum.

Fyrst svo er þá má nú geta nærri hvernig farið hefði ef alifugla eða svínabændur hefðu lagt í að sækja um styrk  í sjóðinn. Gerðu þeir það kannski og fengu svo sem við var að búast, höfnun á þeim forsendum að alifuglar væru ekki sauðkindur og að það ætti flestum að vera ljóst?

Sóttu svínabændur um og fengu þeir líka slíka afgreiðslu og má ef til vill svo upp telja þar til allt er talið; að allt sem ekki jarmar og gefur ekki af sér sauðfjárafurðir sé ekki talið til matvæla af sjóðnum?

Við munum samt að stórfyrirtækin í sjávarútvegnum gengu ekki bónleið til búðar og það er gott til þess að vita!

 Við vitum sem sagt það sem við höfum lengst af vitað, að landbúnaðargreinar eru ekki metnar jafnar, hafa aldrei verið það og að ekki stendur til að svo verði.

Þó ekki sé nema vegna þeirrar vitneskju, treystum við því illa að fyrirhuguð sameining Bændasamtakanna sé eitthvað sem hægt er að byggja á, treysta á, eða trúa að sé annað og meira en glamur sem sett er fram til þess eins að tvístra og veikja þau félagssamtök sem stofnuð hafa verið á undanförnum árum, til að vera bakhjarl þeirra búgreina sem Bændasamtökin hafa aldrei gengist við.

 

Smygl í boði yfirvalda?

 Grein sú sem hér er til umræðu, er áhugaverð í meira lagi.

Að læðist grunur um að spilling ráði för og menn ,klóri hver öðrum á bakvið eyrun' í stað þess að gera það sem þeim er falið að gera.

Upp rifjast þegar undirritaður vann við vélstjórn á flutningaskipi og tollverðir leituðu í hverri smugu og sögðust vita að smyglvara væri í skipinu.

Hvernig þeir vissu það sem við vissum ekki í því efni varð aldrei upplýst.

Einn þeirra krafði mig þess að loftinu yrði tappað af ræsiloftskútum í vélarrúmi því þangað ætlaði hann að sækja smyglvöruna.

Ég neitaði, og sagði honum að það gerði ég ekki nema samkvæmt fyrirmælum þar til bærra manna og hann væri svo sannarlega ekki einn af þeim. Benti honum jafnframt á að ef ég eða aðrir starfsmenn í vélarúmi skipsins ætluðum að smygla einhverju til landsins, þá væru allir staðir betri en ræsiloftskútarnir til slíkra hluta og þar skyldi hann leita.

Hvar eru þeir staðir? Bentu mér á þá, kom þá.

Finndu þá sjálfur, sagði ég, ég er vélstjóri á þessu skipi en ekki tollvörður og þar með lauk þeirri viðræðu.

Tímarnir breytast og nú er svo að sjá sem smygl sé löglegt, siðlaust og falið af ,,kerfinu", því sem gerir samninga en fylgja samningunum síðan ekki eftir af sinni hálfu og svo lítur út sem áhugi til eftirfylgni sé lítill sem enginn.

Eftirfarandi kafli í grein Ernu Bjarnadóttur hagfræðings og verkefnastjóra hjá Mjólkursamsölunni, er sláandi:

,,Fjármálaráðherra setti í janúar enn einn starfshópinn til starfa í þessu máli sem engar fréttir eru enn af. Þar eru menn líka mest að rannsaka sjálfa sig og hvern annan ef dæma má af samsetningu hópsins. Þar sitja fulltrúi fjármálaráðuneytis sem væntanlega er að spyrja sjálfan sig að því hvers vegna fjármálaráðuneytið varð að fella niður fjögur tollskrárnúmer með auglýsingu nr. 52/2020. Sjálfstæð spurning er hvað er að frétta af innflutningi samkvæmt þessum tollnúmerum þær þrjár vikur sem þau voru í gildi. Fulltrúi Hagstofunnar er væntanlega að spyrja sjálfan sig hvers vegna Hagstofan hafi aldrei reynt að bera tölur um innflutning saman við útflutningstölur viðskiptalandanna og komist þannig að því að ekki væri allt með felldu. Þarna sitja einnig fulltrúar frá Skattinum og atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu en enginn óháður eða utanaðkomandi aðili til að spyrja gagnrýnna spurninga."

Hagfræðingur svarar hagfræðingi

 Erna Bjarnadóttir hagfræðingur ritar grein sem birtist í Fréttablaðinu 19. mars 2021. 

Tilefnið er að Erna hefur rekist á gein sem Valur Þráinsson aðalhagfræðingur Samkeppniseftirlitsins ritaði í sérblað Fréttablaðsins sem kallast ,,Markaðurinn". Greinin mun hafa birst þann 17. mars síðastliðinn undir yfirskriftinni „Samkeppni í matvælaframleiðslu styður við fæðuöryggi“.

Samkvæmt því sem fram kemur hjá Ernu, mun hagfræðingur Samkeppniseftirlitsins hafa skriplað á skötunni er hann vitnaði í plagg eftir prófessor nokkurn við Exeter háskóla Steve McCorriston. Valur kallar plaggið skýrslu en eftir því sem Erna segir í grein sinni, er ekki um skýrslu að ræða heldur aðeins ,,technical note", rituð fyrir FAO Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna og birtist í útgáfuröð sem mun kallast á enskunni ,,The State of Agricultural markets" (og sem er væntanlega hægt að lesa á þessum tengli ef ég hef ekki mistekið mig) eða það sem kalla mætti: Staða landbúnaðarmarkaðanna. 

Eftir því sem fram kemur í grein Ernu er ,,nóta" af þessu tagi ekki þess eðlis að hún sé ,,skoðun" FAO né neitt í þá veru og því ekki ástæða til að draga þá ályktun að það sem sett er fram í plaggi af þessu tagi sé skoðun stofnunarinnar. 

Af þessu virðist vera óhætt að telja, að hagfræðingur Samkeppnisstofnunar hafi annað hvort óviljandi eða viljandi vitnað í plaggið til að afvegaleiða umræðuna um þessi mál hér á landi.

Erna segir síðan í grein sinni: 

,,Eftir að hafa vísað með þessum vafasama hætti til þessarar tækninótu FAO grípur aðalhagfræðingurinn til þess ráðs að fjalla um nokkur dæmi um brot mjólkurafurðastöðva í Svíþjóð, Finnlandi og á Íslandi á samkeppnislögum. Nokkra furðu vekur að þessi dæmi eru nú öll frá Norður Evrópu, en ekki frá samkeppnisyfirvöldum í Malaví, Kenýa og Indlandi sem tækninótan fjallaði um. Þessi framsetning aðalhagfræðings Samkeppniseftirlitsins er mjög sérstök svo ekki sé meira sagt."

Eins og flestir munu sjá er hér um vafasama tengingu að ræða hjá hagfræðingi Samkeppnisstofnunar.

Það ætti ekki að þurfa að segja það neinum að íslenskt samfélag er ósambærilegt í mörgu tilliti við milljóna og milljónatuga samfélög annarra landa. Erna leggur til að tekið sé mið af Noregi og ESB- löndum og víst er það hægt, en þó má hafa í huga að Noregur er um fimm milljón manna þjóð en Ísland hefur tosast upp í að vera 360.000 manna þjóðfélag.

Hvað sem um þann samanburð má segja, þá er fráleitt að amast við sameiningu smáfyrirtækja í úrvinnslu landbúnaðarafurða. 

Hinn kosturinn er að banna slíkum fyrirtækjum að fara á hausinn þegar tapreksturinn er endanlega búinn að leiða þau í gjaldþrot. Hvernig menn ætla að fylgja eftir banni á gjaldþrotum verður fróðlegt að sjá.

Styrking afurðastöðva með sameiningum rímar hins vegar illa við það verkefni sem landbúnaðarráherra hefur verið að ýta úr vör að undanförnu. Verkefni sem kynnt hefur verið sem heimaslátrunar og heimavinnsla sauðfjárafurða. 

Verði þær hugmyndir að veruleika munu þær augljóslega grafa undan vinnslustöðvunum en ekki styrkja þær.

Landbúnaðarkerfið að hrynja?

 

Maðurinn á myndinni er Kári Þorgrímsson bóndi í Garði í Mývatnssveit. (Myndin er af vefmiðlinum Vísir)

Það eru að verða þrjátíu ár síðan Kári Þorgrímsson sagði ,,bændamafíunni" þáverandi ,,stríð á hendur" og bauð kjöt sitt til sölu án ríkisstyrkja og sannaði þar með að hægt var að rísa gegn þeim hópi sem þá óð uppi hjá Stéttasambandi bænda og Framleiðsluráði landbúnaðarins.

 Kári sagði frá því í viðtali við Vísi hvernig ráðherra Framsóknarflokksins herti tökin:

,,„[og] bjó [...] til nýja kvóta sem voru öllu verri. Með þeim kvótum voru búin fryst í þeirri stöðu sem þau höfðu verið í. Þú gast hætt eða minnkað en það var ómögulegt að breyta úr kjöti í mjólk eða stækka við sig.“"

 Sauðfjárbóndi sem ekki taldi sér fært að lifa af búi sínu mátti ekki auka við sig í mjólk né kindakjöti. Menn voru sem sagt settir í helsi líkt og fátækt fólk í fyrri tíð sem var sett í átthagafjötra.

 Í Vísi segir frá því að Kári hafi fleytt sér áfram með því að leigja kvóta, en í landbúnaðarráðherratíð Steingríms J. Sigfússonar var lokað fyrir þann möguleika. Þegar það var gert, var síðan opnað á að menn mættu frameiða sem þeir vildu ef þeir tækju ekki við ,,beingreiðslum"! Sem þýddi það að þeir hefðu þurft að leggja kjöt sitt inn til sláturleyfishafa með tuga prósenta afslætti frá því sem hinir, sem hlotið höfðu góða kvótaúthlutun fengu greitt, því þeir fengu greitt frá sláturleyfishafanum, en að auki úr ríkissjóði út á kvótann títtnefnda.

 Er svo var komið í stjórnlyndi ráðamanna tók Kári til þess ráðs að framleiða eins og honum sýndist, kaupa löglega slátrun á sínu sauðfé og selja það síðan í Kolaportinu í Reykjavík.

Síðan þetta var hefur mikið vatn til sjávar runnið en ekkert gerst svo talandi sé um í þessum málum. Kvótasettu landbúnaðargreinarnar eru enn í þeirri spennitreyju sem þær voru settar í af borðberum hinnar einu sönnu landbúnaðarstefnu.

 Þegar þetta var að gerast dreymdi kvótaflokkana, Framsóknarflokk og Sjálfstæðisflokk um að koma alifugla- og svínarækt undir svipaðan klafa og þeir voru búnir að koma sauðfjár- og nautgriparæktinni. 

 Gekk það svo langt að dag einn gaf landbúnaðarráðherra Sjálfstæðisflokksins út reglugerð sem gekk út á, að lagt yrði á 200% kjarnfóðurgjald sem svo var kallað. 

 Í framhaldinu áttu síðan búgreinarnar sem fyrir þessu urðu að sækja um endurgreiðslu á hluta skattlagningarinnar í gegnum ,,bændamafíuna" sem Kári kallaði svo og hafði hreiður sitt hjá Framleiðsluráði landbúnaðarins.

 Það mun hafa m.a. verið fyrir harða mótstöðu kúabænda sem gjaldið var lækkað eitthvað, en ,,bændamafía" þessa tíma virtist trúa því að ef grasi væri þjappað nógu mikið saman í þar til gerðum graskögglaverksmiðjum, væri gerlegt að fá úr kúnum mjólk sem þær væru fóðraðar á kjarnfóðri sem búið væri til að uppistöðu til úr korni.

Hvort þessi vísindi voru kennd í Bændaskólum er undirrituðum sem betur fer ekki kunnugt um!

 Honum er heldur ekki kunnugt um hvernig fyrirkomulag endurgreiðslu á fyrrnefndum skatti á kúabændur var, hafi hún einhver verið, en alifugla- og svínabændur voru krafðir um framleiðsluskýrslur yfir framleiðslu sína og fengu síðan endurgreiðslu eftir einhverri reikniformúlu sem búin var til af spekingum annað hvort ráðuneytisins eða Framleiðsluráðsins fyrrnefnda.

 Landbúnaðarráðherra nútímans ætlar sauðfjárbændum - og síðan öðrum kjötframleiðslubændum gerum við ráð fyrir - að leysa afsetningarvanda afurða sinna með öðrum hætti. Nú á nefnilega að hefja heimaslátrun og heimavinnslu sláturafurða. 

 Hugsanlega samt öðruvísi en þegar ritari keypti heimaslátrað kindakjöt af bónda nokkrum fyrir mörgum árum síðan og skrokkurinn hékk í fjárhúskrónni. Það var keypt í heilum skrokkum og engum varð meint af!

 

Myndin er fengin úr aðsendri grein í Bændablaðinu og mun sýna hvernig staðið mun að heimaslátrun sauðkinda í Bandaríkjunum.

 Það verður líflegt í sveitunum á haustin og framleiðslukeðjan glæsileg þegar kindurnar, en þessi nútímalega aðferð slátrunar verður innleidd til að byrja með varðandi sauðkindur, verða aflífaðar heima á sveitabæjunum.

Verða sem sagt aldar upp í fjárhúsi, túnum, högum, hálendi landsins og að lokum fitaðar á fóðurkáli þegar haustar.

 Í framhaldi af fjárhúsinu mun koma sláturhús og þar á eftir vinnslusalur, kælar og frystar og síðast af öllu hugguleg verslun eða jafnvel veitingasalur í enda herlegheitanna.

 Framtíð íslensks landbúnaðar er svo sannarlega björt og hugmyndaauðgin til lausnar á vanda afsetningarinnar á framleiðslunni ríður ekki við einteyming.

 Á árum áður var áherslan lögð á að leysa landbúnaðarvandann með því að búa til annan vanda og verri. Á því virðist engin breyting ætla að verða og snuðið er ekki einu sinni sykrað!

 

Þessi mynd er úr sömu grein í Bændablaðinu og hin myndin hér fyrir ofan og mun sýna glaðbeitta Bandaríkjamenn við heimaslátrun þar vestra.

 Auðvitað má síðan útfæra þetta mun lengra með matsal og öllu tilheyrandi og jafnvel gistiaðstöðu svo segja megi, að ,,vinnslan" fari að öllu leyti fram ,,heima", samanber ,,holt er heima hvað" o.s.frv.

Búnaðarstofa - frjáls eða háð

 Guðni Ágústsson ritar grein á vef Bændablaðsins og gerir að umfjöllunarefni ,,frelsi" Búnaðarstofu, stofnunar sem nýlega var flutt til Landbúnaðarráðuneytisins. Guðni kemst að þeirri niðurstöðu að illa sé komið fyrir stofnuninni og það verr en þegar hún hvíldi í faðmi Bændasamtakanna.

Forveri þessarar stofnunar var Framleiðsluráð landbúnaðarins sem var í innilegu faðmlagi við forvera Bændasamtaka Íslands, þ.e. þess sem þá hét Stéttasambands bænda.  Það þótti ekki gott fyrirkomulag og var búin til ný stofnun sem fékk nafnið Búnaðarstofa og henni síðan komið fyrir í náinu og traustu sambandi við Bændasamtök Íslands, eftir að hafa verið um tíma í hornstofu hjá Matvælastofnun.

Ég skil það sem Guðni setur fram í grein sinni á þann veg að hann vilji fara aftur til fyrri stöðu og koma stofnuninni í faðm Bændasamtakanna.

Guðni segir í grein sinni: ,,Í dag heyrir Búnaðarstofa, sem sjálfstæð starfseining, sögunni til því hún finnst hvergi innan ráðuneytis landbúnaðar."

Sé þetta rétt, er illa farið fyrir því sem lítið var! 

Undirritaður man vel eftir því sem einu sinni var Framleiðsluráð landbúnaðarins og saknar þess ekki, hefur lítið spurt af þessu skrifstofufyrirbæri síðan og telur að það gott.

Samkvæmt því sem segir í grein Guðna voru: ,,Fyrirmæli Alþingis [voru] kýrskýr: ,,Atvinnuveganefnd Alþingis beinir því til ráðuneytisins í ljósi mikilvægi og umfangs þeirra verkefna sem Búnaðarstofa sinnir í dag við framkvæmd búvörusamninga, hagtölusöfnun og þróun tölvukerfa að ráðuneytið afmarki með skýrum hætti verkefni Búnaðarstofu innan ráðuneytisins.“"

Um er að ræða samkvæmt þessu hina merkustu stofnun og að það skuli hafa farið framhjá ritara skrifast líkast til á það, að hann hefur ekki stundað búrekstur sem er innan ,,búvörusamninga" og satt að segja saknar hann þess ekki; efast hins vegar um að fullyrðingar Atvinnuveganefndar Alþingis um ,,mikilvægi og umfang stofunnar" sé mikið meira en þeirrar stofu sem hann situr í við að rita þessi orð.

Eftir því sem Guðni segir er hlutverk ,,stofunnar" ,,að halda utan um verkefni í tengslum við búvörusamninga ríkis og bænda".

Bændasamtökin gera búvörusamninga við ríkið fyrir valdar búgreinar, greinar sem samtökin bera sérstaklega fyrir brjósti og stafar sú umhyggja vafalaust af þeirri staðreynd að Bændasamtök Íslands hafa alla tíð verið samtök sauðfjárbænda að mestu leyti, þó þau hafi horft til kúabúskaparins líka með svona um það bil þriðja til fjórða hverju augnatilliti.

Aðrar búgreinar hafa samtökin ekki talið sér koma við, utan ef þeim hefur fundist að amast þyrfti við þeim.

Telji bændur nauðsynlegt að reka stofnun til að fylgjast með framkvæmd búvörusamninga er eðlilegast að þeir haldi slíkri starfsemi úti á eigin vegum og að starfið sé síðan kostað af þeim búgreinum sem eru undir samningunum.

Menntamálin undir stjórn Lilju D. Alfreðsdóttur

 Inngangur

Í upphafi þessa pistils er rétt að taka fram að ritari er tengdur núverandi menntamálaráðherra nánum fjölskylduböndum, þekkir vel til hennar og metur hana mikils. Er bundin henni og móðurfólki hennar svo nánum böndum að hann leyfir sér stundum, reyndar oft, að hugsa um þau sem systkini sín, enda alinn upp meira og minna með þeim.

Rétt er líka að fram komi, að hann hefur aldrei verið Framsóknarmaður, en hefur um lífsleiðina þekkt og kunnað vel að meta marga sem talið hafa sig tilheyra þeim stjórnmálaflokki. Og rétt er að nefna að hann hefur unnið hjá því sem einu sinni var K.Á. og meira að segja Sambandi íslenskra samvinnufélaga, Skipadeild, og átti um árabil farsæl viðskipti við Afurðastöð Sambandsins og fleira mætti telja.

Að þessum játningum loknum vill sá er þetta ritar, lýsa því yfir að hann hefur afar takmarkaðan skilning á því hvernig það gat gerst að ráðherrann gekk framhjá konu við títtnefnda ráðningu til starfs í ráðuneyti sínu og réði í staðinn Framsóknarmann, sem ofan í kaupið er karlmaður! Af þessu er nú orðinn langdreginn hvellur og sér þar ekki fyrir endann á.

Konur hafa svo langt aftur sem ég man skipt mig afar miklu máli. Þær önnuðust mig þegar ég var barn, leiddu mig af stað út í lífið (þ.á.m. móðir menntamálaráðherrans) og í stuttu máli sagt hafa þær reynst mér allar sem ég man eftir, afar vel, allt frá ömmu minni sem tók að sér að ala mig upp, sem eflaust hefur ekki verið auðvelt hlutskipti, ömmu ráðherrans, móður minni, húsmæðurnar á bæjunum þar sem ég var í sveit og fleiri og fleiri sem of langt yrði upp að telja. En upptalningunni líkur við konuna sem ég var svo heppinn að eignast og fylgir mér enn og mun vonandi gera það áfram.

Það sem segja þarf

Þó mörg séu ráðuneytin sem mynduð eru hverri þjóð nauðsynleg og þörf, þá er vandséð að annað ráðuneyti sé vandmeðfarnara en ráðuneyti menntamála. Vegna þeirrar staðreyndar skiptir miklu máli hvernig það er skipað, það er að segja, að í stöðuna veljist manneskja sem hefur metnað og hugsjón til að leiða sig áfram. Sé ekki, sem svo oft hefur verið, að tekið sé við stöðunni einungis vegna þess að hún barst upp í hendur og síðan ekki söguna meir. Eða jafnvel af því að viðkomandi sé svo firrtur af frjálshyggju ástríðu að honum finnist flestu fórnandi til að koma í framkvæmd niðurbroti á því sem byggt var upp fyrir þjóðina á grundvelli samstarfs, samvinnu og metnaðar, til að sem flestir gætu aflað sér þeirrar þekkingar sem hugur þeirra stendur til. Sú stefna hefur of oft ráðið för fram til þessa, þó með a.m.k. einni undantekningu sem ritari man eftir. Metnaður til að sinna starfi menntamálaráðherra, hefur stundum verið óþarflega lítill, svo ekki sé meira sagt og jafnvel ráðist af þeirri glýju að menntun væri ekki menntun nema bóknám væri og að verknám skipti litlu máli, hvorki fyrir einstaklinga, né þjóðina sem heild.   

Ráðherrar

Ráðherrar menntamála sem brunnið hafa fyrir þjóð sína hafa verið óþarflega fáir á þeim tíma sem ritari man eftir, en í hugann kemur þó Svavar heitinn Gestsson sem einn slíkur og þar næst sú  er nú vermir þann stól: Lilja Dögg Alfreðsdóttir.

Ég hef fylgst með störfum hennar af áhuga síðan hún tók við ráðuneyti utanríkismála og ekki síður eftir að hún tók við Menntamálaráðuneytinu. Það má flestum vera ljóst að þar fer manneskja sem ber ómælda virðingu fyrir því hlutverki sem hún hefur tekið að sér og sé einhver í vafa um að það sé rétt, ætti viðkomandi að kynna sér störf hennar á kjörtímabili núverandi ríkisstjórnar og er þá loks komið að því sem varð hvati þessara pistils.

Undirritaður þekkir dálítið til Vélskóla Íslands og það er óhætt að fullyrða að sá skóli hefur tórt þrátt fyrir flesta ráðherra menntamála en ekki vegna framlags þeirra til að halda honum gangandi. Steininn tók þó úr þegar frjálshyggju postular afhentu skólann samtökum í atvinnulífinu til eignar og þ.á.m. LÍÚ sem þá var, félagsskap sem það eitt virtist vilja varðandi menntun vélstjóra, að hún sé sem útlátaminnst  og takmörkuðust í tíma og magni. Vissulega eru þó til útgerðarmenn sem skilning hafa á nauðsyn vel menntaðra vélstjóra og vélfræðinga en því miður er fyrrnefnt viðhorf of útbreitt.

Grein menntamálaráðherra í Morgunblaðinu

Grein Lilju Daggar Alfreðsdóttur.

Lilja ritar grein sem birt er í Morgunblaðinu í dag (13.3.2021) um það sem verið hefur að gerast varðandi iðnnámið og það kveikti svo sannarlega hugrenningar ritara. Iðn-, verk-, og tækninám hefur verið vanrækt alla tíð eins og áður var á drepið, nema með þeim undantekningum sem þar voru nefndar.

Í grein sinni ,,Handverk þjóðanna” segir Lilja í upphafi ,,Ef hand­verk iðnmenntaðra væri fjar­lægt úr ís­lensku sam­fé­lagi væri tóm­legt um að lit­ast.”  Síðan rekur hún hvernig iðnnám hefur eflst eftir að farið var að vinna eftir nýjum hugmyndum sem hún hefur mótað í sinni tíð í ráðuneytinu. Iðnámið standi nú orðið vel í samanburði við erlent. Hún kemur víða við í grein sinni (sem hér fylgir með í mynd) og ræðir um að ,,önnur stór kerfisbreyting sé til meðferðar á Alþingi”. Breyting sem miðar að því að því að opna leiðir fyrir þau sem lokið hafa iðn- og tækninámi inn í háskólanám. Segja má að það hefði átt að vera búið að opna fyrir þann möguleika fyrir mannsaldri síðan, en um það þýðir ekki að ræða, þjóðin var ung þá. Og stolt var hún þegar hún var búin að afreka það að koma sér upp háskóla.

Annaði má nefna og sem er að verða að veruleika fyrir tilstuðlan núverandi menntamálaráðherra.

Það er að iðnnemar sitja ekki lengur uppi með þá kvöð að þurfa að ráða sig á ,,samning” hjá ,,meistara” til að geta lokið námi sínu, eða eins og segir í grein Lilju:

,,Nem­end­um verður að sjálf­sögðu áfram heim­ilt að leita sér að samn­ingi, í sam­ráði við sinn skóla, en skól­inn mun tryggja að all­ir nem­end­ur hljóti þjálf­un og leiðsögn við raunaðstæður, ým­ist á ein­um vinnustað eða mörg­um og í skól­an­um sjálf­um ef ekki tekst að bjóða hefðbundið vinnustaðanám. Sam­hliða hætt­ir skól­inn að meta nem­end­ur út frá samn­ings­tíma þeirra, og horf­ir fyrst og fremst til skil­greindra hæfniþátta við mat á færni þeirra og hand­bragði.”

Nú eru breyttir tímar og hugsjónir hafa endurnýjast og við erum svo heppin að hafa hugsjónamanneskju í forystu menntamálanna.

Þar er svo undarlegt með þjóð

Eitt það fyrsta sem ritari man eftir úr þeim makalausa, farsa sem er í kringum konungsfjölskylduna í Lundúnum er frétt af bréfi frá einum af ,,prinsunum" í hópnum sem stílað var á konu sem skýrð var í höfuðið á vinsælli dráttarvélategund; held að það hljóti að hafa verið svoleiðis, því kvennmaðurinn var augljóslega yngri en fyrsta eintakið sem ritari man eftir af því tóli. Bréfið komst í fjölmiðla, sem af nærgætni sinni skýrðu frá því að þar mætti lesa um draumfarir prinsins, draum sem snerist um það að hann vildi helst vera, þar til gerður tappi í óprenthæfum líkamshluta konunnar.

Sé rétt munað var umræddur prins í hjónabandi á þessum tíma og átti fallega og aðlaðandi konu sem hét einfaldlega Díana, sú hafði alið prinsinum vænlega arftaka og sem nú eru að gera gerðinn frægan. Díana lést í vofeiflegu bílslysi sem margir muna eftir og ef marka má fréttaflutning, var hún á þeim tíma orðin södd af lífsmáta þeim sem stundaður er í Buckingham höll og lái henni hver sem vill.

Þetta forneskjulega þjóðhöfðingja fyrirkomulag, sem stendur og fellur með háaldraðri og virðulegri konu sem flestum fellur vel við, virðist ekki eiga sér mikla framtíð, því að henni genginni er fátt eitt eftir. En Bretar hafa kosið að halda sig við þetta fyrirkomulag, arf aftan úr forneskju, og ekki er neitt á þessari stundu sem bendir til þess að þeir vilji breyta því.

Nú eru þeir orðnir aftur ,,stórveldið" Bretland, sem gengið er út úr Evrópusambandinu til að standa á eigin fótum, með skrautlegan forsætisráðherra í brúnni og flaðrandi upp um Bandaríkin, sem þeir eitt sinn áttu í stríði við eins og svo fjölmarga aðra, en helst þó ekki aðra en þá sem viðráðanlegir voru og eru heimstyrjaldirnar þá undanskyldar. Fjaðrirnar hafa tínst af ein af annarri og lítið orðið eftir af heimsveldinu sem einu sinni var, annað en lítilfjörleg eyríki út í ballarhafi hér og þar og ef einhverjir ,,innfæddir" eru enn eftir, þá eru þeir orðnir vel ,,viðráðanlegir".

Eitt sinn ,,herjuðu" þeir á örþjóð norður við heimskautsbaug og stóðu sig svo vel, að jafnvel formaður Sjálfstæðisflokksins sá þann kost vænstan að makka við ,,erkióvininn" í eldrauðu austri. Sá tók því vel og glotti eflaust við tönn, eða öllu heldur tennur og það margar, keypti fisk, málningu og kjöt(?) fyrir olíu, bíla og vélar og skemmti sér vel, gerum við ráð fyrir. Hefði ekki hermangið alræmda verið til staðar á þessum tíma er ekki gott að segja hvað hefði komið út úr því makki öllu.

En aftur að Bretum og því sem breskt er. 

Við sem vorum milli tektar og tvítugs á Bítlaárunum, sem vel getur verið að skrifa eigi með litlum staf en við ritum með stórum hvað sem hver segir, munum eftir mörgu góðu frá Bretlandi.

Fyrst skal þar fræga telja Enit Blyton, Robert Louis Stevenson, Alistair Maclean að ógleymdri Agötu Christie o.fl. slíkum, auk enn meiri andans manna sem of langt yrði upp að telja og breskar hljómsveitir hafa yljað sálum minnar kynslóðar allt fram til þessa og er þar ekkert lát á: The Beatels, The Rolling Stones, The Kinks og síðan fleiri og fleiri sem of langt yrði upp að telja. Í þessum ,glannapistli' verður hér staðar numið enda óðs manns æði að telja allt það upp sem þessi þjóð (eða þjóðir) hafa lagt fram til að gleðja og kæta og þó ýmsum þyki sem hér hafi verið tínd fram nokkur dæmi um lágmenningu, þá var það þó hámennig minnar kynslóðar.

Við bara njótum og furðum okkur á því að í fréttum skuli vera það helst, að furðufjölskyldan sem fyrst var nefnd til sögunnar í þessum pistli skuli ná því að leggja undir sig fréttatíma allra helstu miðla sem horft er á eða hlustað. 

Allt frá Ríkisútvarpinu íslenska og til og með New York Times, nú eða öfugt ef við kjósum frekar að líta á það þannig!

Þingsályktunartillagan og það sem ekki má

Myndin er úr Kjarnanum.

Kjarninn birti á dögunum frétt um ríkisstyrki til landbúnaðarins.

Þar kemur fram að þingflokkur stjórnmálaflokksins Viðreisnar hefur flutt þingsályktunartillögu þess efnis ,,að upplýsingar um opinbera styrki og greiðslur til landbúnaðar verði gerðar opinberar."

Styrkveitingar

Við munum að prófessor við Lbhí hafði það í gegn með harðfylgi, að styrkveitingar til sauðfjárbænda voru gerðar opinberar og nú er það þannig að hægt er að fletta því upp hverjir fá styrki og hverskonar styrki er um að ræða.

Þetta varð til þess að upplýst varð um styrkveitingar til fólks sem er með kindur sér til gamans og til framleiðslu á kjöti til einkaneyslu og einnig upplýstist að svokölluð ,,gæðastýring" og styrkir veittir í nafni hennar voru orðin tóm og ekkert meira en það. 

Bændasamtökin hafa brugðist við þingsályktunartillögu Viðreisnar og í Kjarnanum má lesa eftirfarandi:

,,Í umsögn frá Bændasamtökunum segir að ekki hafi verið sýnt fram á raunverulega þörf á því." (þ.e. að upplýsa um styrki til landbúnaðarins.)

Nánar segir Í umsögn Bændasamtakanna um þingsályktunartillöguna: 

,,„óljóst hver þörf eða eft­ir­spurn eftir upp­lýs­ing­unum er raun­veru­lega og í hvaða til­fellum slíkar upp­lýs­ingar eiga ekki erindi við almenn­ing skv. upp­lýs­inga­lög­um.“"

Þar á bæ er sem sagt talið, að óljóst sé hvort þörf eða eftirspurn sé eftir þessum upplýsingum. Um þá niðurstöðu BÍ er það að segja, að það er ekki hlutverk Bændasamtakanna að meta þörf eða eftirspurn af þessu tagi.

Í umsögn samtakanna er vísað til þess að upplýsingar sem þessar, geti komið sér illa fyrir alifugla og svínabændur (svo!). Eða eins og segir í umsögninni:

,,Hins vegar tekur úrskurðurinn ekki á álitamálum sem geta komið upp í ólíkum málum og geta varðað fámennari búgreinar, t.a.m. svínabændur og kjúklingabændur þar sem um viðkvæmar upplýsingar er um að ræða út frá samkeppnisstöðu svo og aðra mikilvæga viðskiptahagsmuni."

Hvaða leyndarmál það eru, sem ekki má upplýsa varðandi þessar tvær búgreinar, kemur ekki fram og er það eins og við mátti búast. Ánægjulegu tíðindin eru hins vegar, að Bændasamtökin skuli vera farin að bera hag þessara búgreina fyrir brjósti. Það er nýlunda sem kemur á óvart og þó ekki, því í formannstíð Sindra Sigurgeirssonar gerðist það að alifugla og svínarækt voru taldar með landbúnaðinum af hálfu samtakanna. Á árum áður var það ekki svo, nema að því leiti til, að borinn væri fyrir brjósti hagur vissra valinna aðila sem stunduðu þessar búgreinar. Aðila sem voru ,,hreinu" börnin hennar Evu að mati þeirra sem stjórnuðu samtökunum. Og þá var að sama skapi gert sem unnt var til að grafa undan þeim sem Bændasamtökin töldu til ,,óhreinu" barnanna!

Greinin hér að ofan var skrifuð fyrir 38 árum af ritara þessa pistils og ætli ekki megi segja að hún lýsi nokkuð hvað hefur verið við að eiga í gömlu samtökum bænda (Stéttasambandi bænda og Framleiðsluráði landbúnaðarins). Sé lesið , þó ekki sé nema það sem segir eftir millifyrirsögnina ,,Ráðstöfun kjarnfóðursjóðs", má flestum vera ljóst hvað við var að eiga á þeim tíma, en við skulum vona að breyting sé á orðin. Vonin ein dugar samt skammt, því fyrir 6 árum var gerður samningur við Evrópusambandið, sem gengur út á að skipt var á innflutningsheimildum fyrir kindakjöt inn til ESB frá Íslandi, fyrir alifugla, svína og nautakjöt frá Evrópusambandinu inn til Íslands. Því ákvæði var neitað staðfastlega af ráðuneytisstjóra í Landbúnaðarráðuneytinu þar til gögnin voru lögð fyrir hann í svokallaðri Samráðsnefnd um tollasamninga.

Saga fyrri tíðar

Saga samtakanna er sem sé ekki óflekkuð af slæmum málum frá fortíðinni. Málum þar sem stundum var gengið svo langt að ekki var hætt fyrr en búið var að koma hinum ónáðugu í þrot. Það var samt ekki gert þannig að farið væri af stað fyrr en tækifæri gafst, þ.e.a.s. að viðkomandi væri kominn í erfiðleika og þyrfti t.d. á keyptum tryggingum að halda. Tryggingum sem viðkomandi hafði keypt sér svo sem skylt var. En þegar sótt hafði verið um, notaði fulltrúi samtakanna (sem þá hétu ekki Bændasamtök Íslands) í sjóðnum tengingu sína inn í sjóðinn, til að sjá til þess að viðkomandi fengi synjun. Svo sérkennilega vildi til að stuttu eftir að fyrrgreindri umsókn hafði verið synjað og sem hér er vísað til, þá þurfti aðili nákominn viðkomandi fulltrúa á aðstoð að halda. Í kröggum sínum leitaði hann til sjóðsins vegna sinna mála og þá rann sú afgreiðsla viðstöðulaust í gegn. Það gerðist þrátt fyrir að ekki hefðu verið greidd lögboðin iðgjöld af framleiðslunni um nokkurra ára skeið. Málið var leyst þannig, að iðgjöldin voru einfaldlega dregin af bótunum og mun það heita á mannamáli að tryggja eftirá!

Rétt er að taka fram að það sem hér hefur verið lýst gerðist fyrir síðustu aldamót og núverandi stjórnendur Bændasamtaka Íslands eiga enga aðkomu þar að.

Nútíminn

Ritari átti í sinni formannstíð í Félagi kjúklingabænda mjög gott samband og samstarf við formenn Félags svínabænda og hafi hrotið til þeirrar búgreinar fé úr ríkissjóði hefur það ekki farið hátt. Ein undantekning getur þó verið þar á, því við gerð búvörusamninga náðist fram lítilsháttar möguleiki á styrk vegna úreldingar búa eða búseininga, sem til komu vegna hertra aðbúnaðarreglugerða. Hafi eitthvað fleira verið um að ræða, er ritara ekki kunnugt um það, nema að verið getur þó, að svínabændur eigi sama rétt til ræktunarstyrkja vegna kornræktar og bændur í nautgripa og sauðfjárrækt eiga rétt til vegna ræktunarlands. Hæpið er að draga af því þá ályktun að einhverjir fari á hliðina vegna umræðu um það lítilræði, ef eitthvað er.

Varðandi þessar styrkveitingar til úreldingar á húsnæði - sem ritara ekki er kunnugt um hvort svínabændur notfærðu sér - er það að segja, að kröfurnar voru settar af íslenskum stjórnvöldum. Svipaðar kröfur voru innleiddar í Evrópusambandinu, en þó þannig að ekki var gengið eins langt til takmörkunar framleiðslu í ESB, t.d. vegna þéttleika fugla í eldishúsum á kjúklingabúum og hérlendis var gert.

Hjá Evrópusambandinu var litið svo á að breyting krafna af þessu tagi væri bótaskyld af hálfu þeirra sem reglunum breyttu, þ.e. ríkisvaldinu; að hinir opinberu aðilar, stjórnvöld, yrðu að bæta mönnum upp það tjón sem hinar nýju kröfur gerðu til atvinnuveganna. Þar var litið svo á að ef reglum væri breytt til skerðingar á framleiðslugetu búa, þá væri siðlegt og skylt að bæta mönnum það upp. Það var sem sé ekki talið sæmandi að kippa fyrirvaralaust rekstrargrundvelli undan rekstri án þess að bætur kæmu til af hálfu þeirra sem með valdið til slíkra breytinga færu.

Hér þarf ekki að sýna og virða slíka siðfræði, það er utan sviðsins ef svo má segja hjá íslenskum stjórnvöldum og leitt að Bændasamtökin hafi ekki séð sér sóma í að taka á því máli. Hvort það sé vegna þess að málið snertir einungis alifugla, nauta og svínarækt, en ekki sauðfjárræktina skal ósagt látið.

Af hálfu íslenskra stjórnvalda var ekki tekið tillit til  þessa, og lýsir það vel viðhorfum þeirra til þessara búgreina. Svína og kjúklingabændur og kúabændur vísast líka, sátu því uppi með tjónið sem nýju kröfurnar gerðu til rekstrarins. Við sem vorum í forsvari fyrir alifuglabændur (F.k.) ákváðum að taka þessu sem hverju öðru hundsbiti, vitandi af fenginni reynslu að það yrði torvelt að krefja ríkið bóta fyrir búgrein þar sem skepnurnar væru ófáanlegar til að jarma og gengju auk þess á tveimur fótum en ekki fjórum! 

Lítillega var komið til móts við svínabændur eins og áður sagði, enda tjón þeirra verulegt svo ekki sé meira sagt.

Þingsályktunartillaga Viðreisnar er þörf og gæti orðið til að upplýsa ýmislegt sem illa þolir dagsins ljós.

Umsögn Bændasamtakanna getur bent til þess að í einhverjum tilfellum hafi alifugla og svínabændur fengið styrki af einhverju tagi og sé svo er engin ástæða til að farið sé með það sem feimnismál frekar en styrkveitingar til annarra búgreina.

Fortíðin

Vitað er að fyrir nokkrum áratugum var farið frjálslega með fé úr ríkissjóði og því veitt til tveggja valinna aðila. Upphæðirnar sem þar var um að ræða voru verulegar, eða sem nemur hátt í hundrað milljónum á núvirði á hvorn. Hvernig sá gjörningur kom til og í hvaða bakherbergjum hann var afgreiddur er ekki gott að segja til um, en báðir þessir aðilar hættu búrekstri sínum og breyttu býlum sinum í starfstöðvar fyrir ferðaþjónustu.

Varla er verið að vísa til þeirra gömlu mála í umsögninni?

Innflutningur án takmarka

Facebook var að minna mig á grein sem ég ritaði fyrir nokkrum árum á Vísi og vegna þess að þetta blogg mitt er nýtt og lítt þroskað ákvað ég að setja greinina hingað inn. 

Innflutningur landbúnaðarvara er sífellt til umræðu og sitt sýnist hverjum um ágæti þess að vilja byggja á innflutningi þeirra annars vegar og hins vegar, að vilja treysta sem mest á innlenda framleiðslu. Ég hef alla tíð hallast að því að við sem þjóð eigum að framleiða sem mest fyrir okkur sjálf, það byggi undir íslenskt þjóðfélag og styrki stoðirnar undir því og stuðli einnig að því að þekking haldist í landinu, auk þess sem það eykur fjölbreytni í atvinnulífinu.

Hátæknibúgreinarnar alifuglarækt, garðyrkja, nautgriparækt og svínarækt stuðla að viðhaldi tækniþekkingar, líkt og fiskveiðar og vinnsla og iðnaðurinn gerir. Án hátæknifyrirtækja væri líka lítið um hátæknigreinarnar sem hér voru taldar.

Nútimaþjóðfélag er flókið fyrirbæri á mælikvarða fyrri tíðar og ekki þarf að fara langt aftur á tímalínunni til að komast að því hve stutt er síðan við komumst inn í nútímann. Á þeirri vegferð voru margir frumkvöðlar. Margir minnast Árna Magnússonar og Innréttinganna sem fyrsta skrefsins og líklega er það ekki fjarri lagi, en í kjölfarið hafa síðan komið fjölmargir aðrir og líklega trónir tæknifyrirtækið Marel hf. núna einna hæst ásamt fleirum á toppi nýrrar iðnbyltingar, en frá Innréttingunum til fyrirtækja nútímans er ótrúlega löng leið, þrátt fyrir að tíminn sé stuttur í sögulegu tilliti.

Marel hf. hefur haslað sér völl um veröld alla með vönduðum tæknibúnaði fyrir úrvinnslu afurða úr hátæknilandbúnaði og hátækni fiskveiðum og vinnslu. Vonandi mun þeim vegna vel áfram á sinni vegferð, haldandi merki þekkingar og hugvits á lofti. 

Án fjölbreyttni og grósku þrífast samfélög treglega, en með fjölbreytni, þekkingu og hugviti ásamt dugnaði og heilbrigði í stjórnsýslu og metnaðarfullum rekstri menntastofnana sem þjóna fjölbreytni í atvinnulífi þrífast þau og blómstra þjóðinni allri til hagsbóta.

_ _ _

Greinin hér fyrir neðan er eldri en Facebook telur, enda miðar hún við hvenær hún birtist á sjálfri sér, ef svo má segja um svo dularfullt fyrirbrigði sem vefmiðil. Greinin birtist sem sagt fyrst 17. apríl 2013 eins og glöggir lesendur taka sjálfsagt eftir. Rétt er að leggja áherslu á að án verslunar og þjónustu erum við öll í miklum vanda og þó í greininni sé skotið dálítið á innflutningsverslunina, þá er það skoðun höfundar að án hennar væri mikils misst og að bæði margt og mikið myndi skorta, til að þjóðfélag okkar sem annarra gæti þrifist og blómstrað. 

Við þurfum nefnilega að vinna saman, fólkið og atvinnuvegirnir og þá mun okkur vel farnast.

Hér kemur þá greinin:

Innflutningur án takmarka 

Öðru hverju koma fram raddir um að hafinn skuli hömlulaus innflutningur á landbúnaðarvörum. Þykir ýmsum sem matarkarfan sé dýr hér á landi, hún sé ódýrari í nágrannalöndunum og víst er að ekki er hægt að bera á móti því, að í mörgum tilfellum er það svo. Samanburður af þessu tagi er hins vegar afar vandmeðfarinn, þó ekki sé nema vegna þess að bera verður saman sambærilega hluti. Það er snúið þegar bakgrunnur vörunnar er óljós, eins og t.d.: hvaða kröfur þurfti viðkomandi framleiðandi að standast.

Eitt það fyrsta sem í hugann kemur, þegar hugsað er til íslenskra verslunarmanna í innkaupaleiðöngrum erlendis, er hve lítið það er sem þeir geta boðist til að kaupa. Þeir koma frá landi sem er með afar fáa íbúa og ekki nóg með það, heldur eru þeir svo ólánsamir að alþekkt er að kjör landsmanna eru ekki neitt tiltakanlega slök í alþjóðlegum samanburði; kaupgetan svokallaða er sem sagt umtalsverð. Þarna eru strax komnar tvær ástæður til að gera kaupmanninum okkar erfiðara fyrir en ef hann væri frá öðru og fjölmennara ríki og það strax í upphafi leiðangursins sem er þó rétt að byrja. Eftir er að koma vörunni heim.

Þó ekki sé með sanni hægt að halda því fram að siglingar til eyjunnar okkar, sem er á Atlantshafshryggnum miðjum í Norður-Atlantshafi séu stopular, mælt á þann kvarða sem gilti er einungis var talað um haust- og vorskip, þá er það samt sem áður svo, að landið er ekki í tengslum við flutningakerfi meginlandanna á þann hátt sem vera myndi ef takast mætti að drösla því dálítið til þannig að það yrði samfast annað hvort Evrópu, nú eða Ameríku ef mönnum hugnaðist það betur.

Það er illgerlegt að flytja Ísland til meginlandanna, því verður að flytja vöruna sem keypt er erlendis til Íslands. Það er að segja, ef ætlunin er að selja hana þar. Það er hins vegar ekki endilega nauðsynlegt, því hinn íslenski kaupmaður getur vitanlega selt það sem hann var að kaupa hvert sem hann vill og Ísland er ekki eina landið sem er í boði. Hann vill hins vegar, af einhverjum ástæðum, selja það sem hann er búinn að kaupa, á Íslandi og verður því að koma vörunni yfir hafið og það kostar peninga. Af ástæðum sem allir þekkja sem stundað hafa verslun, hefur hann hug á að fá til baka það sem hann lagði út og gott betur. Fá bæði það sem hann greiddi fyrir vöruna og að auki útlagðan kostnað við að koma henni á markað, sem hún er ekki nærri komin á þó komin sé á hafnarbakkann í Reykjavík. Ýmislegt er eftir sem ekki verður farið út í að telja upp hér, en á endanum vill hinn virðulegi verslunarmaður fá eitthvað fyrir sinn snúð.

Það sem kaupmaðurinn veit eftir að hafa farið í þennan leiðangur er, að það getur fylgt því dálítið bras að stunda verslun og þjónustu á Íslandi, jafnvel eilítið meira bras á hverja vörueiningu en ef hann hefði haldið sig við stærra markaðssvæði.

Það hlýtur því að mega álykta að eitthvað annað en hrein gróðavon valdi því að hann vill selja vörur sínar á Íslandi. Á þessum vettvangi verður honum ekki ætlað annað en það „að römm sé sú taug…“ o.s.frv. Hann langar að eiga heima og starfa í landinu sínu og lái honum hver sem vill. Kaupmaðurinn er svo lánsamur að hann er ekki einn um þá skoðun, að gott geti verið að búa þar. Ekki síst er það mikið lán fyrir hann, að á landinu hans búa, auk hans sjálfs, u.þ.b. 320.000 manns sem hann getur snúið sér til sem líklegra kaupenda.

Þar býr sem sagt þjóð og hún er töluvert upptekin við að halda úti þjóðfélagi og því fylgir að fólkið í landinu er við ýmsan starfa, sumir eru verslunarmenn, en ekki allir, sem betur fer myndi kannski einhver segja. Sumir eru sjómenn aðrir bændur, þá finnast í landinu smiðir af öllu mögulegu tagi og svona mætti lengi telja því starfsstéttirnar eru ótrúlega margar og fullvíst er að kaupmaðurinn okkar gleðjist í hjarta sínu yfir því hve fjölbreytt samfélagið hans er. Hann er samt ekki alveg ánægður og langar alveg óskaplega mikið til að flytja til landsins ódýr matvæli þjóð sinni til hagsbóta og í þessu vinnur hann vakinn og sofinn.

Hann hefur komist að þeirri niðurstöðu, eftir vandlega athugun, að matur sé nokkru dýrari í litla samfélaginu hans, en hann getur hugsanlega keypt hann á í útlöndum. Þá hefur hann einnig fundið það út, að bændur séu ekki allir þar sem þeir eru séðir, þeir séu a.m.k. tvenns konar, þ.e. annars vegar góðir og hins vegar vondir og það skiptist nánast að jöfnu kjötið sem hann borðar, þannig að „vondu“ bændurnir framleiði um helming þess kjöts sem hann setur ofan í sig og kjötið er af svínum og kjúklingum, dýrin eru höfð í húsum en ganga ekki upp um fjöll og firnindi og af því dregur hann þá ályktun, að eldi dýranna sé „iðnaður“. Líklega er það vegna þess að hann þekkir fremur lítið til iðnaðar að hann telur „iðnað“ vera af hinu illa. Í þessum hugrenningum sést kaupmanninum okkar yfir það að önnur dýr eru einnig höfð í húsum, sum mikið og önnur minna, en þar sem hann veit það ekki, þá hefur hann engar áhyggjur af því. Eins og allir vita þá er það einungis það sem við vitum um, sem við getum haft áhyggjur af, hitt er utan sviðsins ef svo má að orði komast.

Það er reyndar nokkuð margt sem kaupmanninum okkar sést yfir í þessu sambandi og t.d. sést honum algjörlega yfir þá staðreynd að matvara er ekki hvað sem er. Kjöt er, svo dæmi sé tekið, afurð af einhverju dýri sem alið hefur verið til þess að verða í fyllingu tímans að kjöti og kjöt verður ekki gott til neyslu, nema farið sé með það eftir ákveðnum reglum. Til að þær reglur séu virtar hafa flestar þjóðir heimsins komið sér upp eftirliti með framleiðslunni. Reglurnar eru misjafnar eftir löndum, en í þeim löndum sem við þekkjum best, er um að ræða umtalsverðan „reglugerðaskóg og eftirlitskraðak“, eins og ég ímynda mér að títtnefndur kaupmaður myndi kalla það.

Á eyju kaupmannsins er talsvert um slíkar reglur neytendum til hagsbóta og öryggis – og gleymum því ekki að allir á eyjunni eru náttúrulega neytendur líka – en einnig er talsvert mikið um alls kyns reglur og eftirlit til að vernda búfénaðinn sem þar er, sem öfugt við kaupmanninn, hefur ekki átt þess kost að ferðast til annarra landa og krækja sér í ýmsar miskræsilegar pestir. Af því leiðir, að dýrin eru í svipaðri stöðu og frumbyggjar Ameríku forðum, að hafa ekki mótstöðu gegn sjúkdómum sem herjað hafa annars staðar og þarlendir dýrastofnar hafa náð að byggja upp mótstöðu gegn í aldanna rás.

Ekki svo að skilja að ekki hafi verið reynt að flytja inn til landsins ýmis dýr til kynbóta, það hefur verið gert um aldir með tilheyrandi tjóni fyrir samfélagið á hverjum tíma. Það getur kaupmaðurinn kynnt sér þegar hann má vera að. Gæti t.d. byrjað á að fara svo sem 900 ár aftur í tímann. Hvað gerðist þá og hvernig var brugðist við.

Það eru sem sagt alls kyns ljón í veginum til að kaupmaðurinn geti fengið ósk sína uppfyllta. Sjálfsagt er það miður, ekki síst vegna þess að óskin er sett fram af góðum hug, eins og hann tók sjálfur svo vel og vandlega fram.

Í lok þessa pistils er rétt að koma því á framfæri að skv. upplýsingum sem birtust í Fréttablaðinu þann 6. apríl sl. þá hefur vísitala kornvöru hækkað um rúm 80 stig á síðastliðnum fimm árum á meðan vísitala fuglakjöts hækkaði um rúm 30 stig. Samkvæmt sömu heimild hækkuðu raftæki um 45 stig á sama tíma. Fróðlegt væri að fá upplýst hvaða ástæður liggja þar að baki. Þá má og geta þess að föt eru talin hafa hækkað um 70 stig.

Til að kaupmaðurinn okkar geti aflað sér greinargóðra upplýsinga um hvað geti verið til ama við innflutning á kjötvörum er rétt að benda honum á að kynna sér t.d. meðfylgjandi tengla þegar hann má vera að og getur litið upp frá því göfuga áhugamáli sínu að bæta kaupmátt íslensku þjóðarinnar.

https://boli.bondi.is/fyrirlestrar/hadegi_3_april_2013/smitsjukdomastada_islensks_bufjar/ og https://boli.bondi.is/fyrirlestrar/hadegi_3_april_2013/innflutt_fersk_matvaeli_og_sykingarhaetta/